Moliya bozori nima degani va uning qanday turlari mavjud, uni nima uchun o’rganishimiz kerak

Moliya bozori degani

Assalomu alaykum qadrli muxlis! Maqolamiz sarlavhasidan ko’rganingizdek, bugun, qiziqarli va moliyaviy mustaqillikga erishish, moliyaviy savodxonligimizni oshirish uchun kerakli mavzu moliya bozori tushunchasi, tarkibiy qismlari, uning turlari, xavfi hamda sarmoya kiritish haqida gaplashamiz, bilim va ko’nikmalarimizni oshiramiz.

Ushbu maqola uchun 10 daqiqa vaqtingizni ajrating! Umid qilamanki, siz uni foydali va qiziqarli deb topasiz!

Bu bozorning tarixiga qisqacha nazar solsak.

Jahon moliya bozorining elementlari feodalizm davridayoq shakllana boshlagan. Tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi va qimmatli qog’ozlarning paydo bo’lishi bilan kapital bozori shakllangan.

Tarixan xalqaro sahnada ikkita asosiy model shakllangan: 

  1. Kontinental model – bank tomonidan moliyalashtirishga yo’naltirilgan moliyaviy tizim bo’lib, qimmatli qog’ozlar oz sonli aktsiyadorlarga e’lon qilinib, aksiyadorlarning eng yuqori kapitalga e’tibor qaratiladi.
  2. Anglo-Amerikancha model – qimmatli qog’ozlar bozoriga va institutsional investorlar tizimiga (sug’urta kompaniyalari, investitsiyalar va pensiya jamg’armalari va boshqalar) qaratilgan moliyaviy tizim. Ushbu model aksiyalarni ommaviy joylashtirishga yo’naltirilganligi va kontinental modelga nisbatan hajmi jihatidan ancha katta bo’lgan ikkilamchi bozorning yuqori darajada rivojlanishi bilan tavsiflanadi.

XX asr oxiri – XXI asr boshlarida ko’pgina Yevropa mamlakatlarida moliya bozorlari Anglo-Amerikancha modeli xususiyatlariga ega bo’la boshladi va moliyaviy bozorlarning kontinental va Anglo-Amerikancha modellari bir-biriga asta-sekin yaqinlasha bordi.

Nomidan va tarixidan ko’rinib turibdiki, bu obligatsiyalar, aktsiyalar, valyuta va derivativlar kabi aktivlarni sotish va sotib olish imkoniyatini beruvchi bozordir. Oddiy qilib aytganda, biznes va investorlar o’z bizneslarini rivojlantirish uchun pul yig’ish va shunga muvofiq ko’proq daromad topish maqsadida moliyaviy bozorlarga borishlari mumkin.

Buni aniqroq aytadigan bo’lsam, odamning omonat hisob raqamiga ega bo’lgan bankni tasavvur qiling. Bank o’zining va boshqa omonatchilarning pul mablag’laridan boshqa insonlar va korxonalarga qarz berish va foizlar undirish uchun foydalanishi mumkin.

Omonatchilarning o’zlari ham pul topib, ularga to’langan foizlar hisobiga pullari qanday o’sib borayotganini ko’rishadi. Xususan O’zbekiston bozoridayam bank omonatchilarga ham, qarzdorlarga ham foyda keltiradigan moliyaviy bozor hisoblanadi. 

Bu bozorning bugungi kunda qanday turlari mavjud?

Moliyaviy bozor murakkab tizim sifatida bir nechta bozor segmentlaridan iborat bo’lib, bir nechita turlarga bo’linadi:

  1.  Kapital bozori kredit va ssuda bozorini o’zida mujassam etadi. Bu bozor elektron pul mablag’larini ularga ega bo’lganlardan yo’qlarga qayta taqsimlashni o’z ichiga oladi. Investitsiya bozoridan farq qilib, kredit bozori ancha murakkab va ishtirokchilarga o’z majburiyatlarini bajarish uchun yanada qattiqroq talablarni qo’yadi.
  2.  Qimmatli qog’ozlar bozori moliya bozorining 90%ini tashkil etib, jamiki yuridik shaxslar investitsiya qiladigan moliyaviy instrumentlar nazarda tutiladi.
  3.  Valyuta bozori (Forex). Unda ishtirokchilar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarning obyekti valyuta va uning ekvivalentiga aloqador narsalar hisoblanadi. Valyuta operatsiyalari birja va undan  tashqari bozorda amalga oshiriladi (Foreks banklararo bozor, Forex).
  4.  Oltin bozori qimmatbaho metallar bozori deb ham yuritilib, qimmatli metallar oldi sotdisi amalga oshiriladi.
  5.  Sug’urta bozori. Bu alohida segment, chunki sug’urta kompaniyalari global darajadagi asosiy investorlar qatoriga kiradi. Har xil turdagi sug’urta xizmatlarini olib borish orqali ular kapitalni to’playdilar, ular vaqtincha depozitlarga, metallarga va fond bozoriga sarmoya kiritishlari mumkin.

Jahon moliya bozorining yana bitta, umumiy, ammo aniqroq tasnifi mavjud: 

  • valyuta bozori, 
  • fond bozori 
  • tovar bozori

Birinchisi har qanday valyuta (shu jumladan kriptovalyuta) bilan barcha turdagi operatsiyalarni qamrab oladi, ikkinchisi – qimmatli qog’ozlarga bog’liq hamma narsalarni, uchinchisi – metallar, neft, tovarlar va xizmatlar savdosi, shu jumladan noan’anaviy investitsiyalar (antiqa buyumlar, san’at va boshqalar) … Uchala bozor ham kredit, investitsion va boshqa munosabatlar bilan bog‘langan.

Bozorning qanday funksiyalari mavjud

Moliya bozori o’z faoliyatida bir nechta funktsiyalarni bajaradi:

  • To’lov operatsiyalarini amalga oshirishda pul aylanishiga bevosita ta’sir ko’rsatadigan va uning hajmlarini tartibga soluvchi, pulning doimiy aylanishi uchun sharoit yaratish.
  • Qo’shimcha investorlarni jalb qilish, bozorlarda mavjud bo’lgan moliyaviy aktivlarni sotib olish va sotish imkoniyatlarini ta’minlash.
  • Resurslarning harakatlanishi va jamlanishi uchun sharoit yaratish, jamg‘armalarning ichki manbalarini safarbar qilish va moliyalashtirish uchun yangi manbalarni jalb qilish.
  • Davlat iqtisodiyotining turli sohalari va yo’nalishlarida resurslarni tezkor taqsimlashni amalga oshirish. Bu taqsimot mamlakat va korxona, aholi va davlat o’rtasida sodir bo’lishi mumkin.
  • Iqtisodiyot sohalari va xo’jalik tarmoqlari o’rtasida kapitalni qayta taqsimlashni amalga oshirish.

Shunday qilib, moliyaviy bozorlarning asosiy vazifasi turli manbalardan vaqtinchalik ortiqcha mablag’larni faol safarbar etishdan iborat. Bu mablag’lar jamg’arma ko’rinishidagi kapitaldan, shu jumladan aholi, tashkilotlar, davlat organlarining pul va boshqa moliyaviy resurslaridan jalb qilinishi mumkin.

Moliyaviy bozorlarni o’rganishning ahamiyati

Moliya bozorini o’rganishning muhim jihati, uning, har qanday mamlakatning sanoat hayotida, iqtisodiyotidagi o’rni hisoblanadi. Buni tushunish juda muhimdir. Bu moliyaviy faoliyat bilan shug’ullanmoqchi bo’lgan har qanday mutaxassis uchun asosiy bilimdir.

Zamonaviy iqtisodiyotda moliya bozorining rolini tushunish uchun siz, iqtisodiy tuzilmaga nazar solishingiz kerak. Darhaqiqat, har qanday davlat iqtisodiyotida sanoat va bozorlarni shakllantiradigan uchta faoliyat sohasi hukmronlik qiladi. 

  1. Birinchisi – resurslar 
  2. Ikkinchisi – tovarlar va xizmatlar 
  3. Uchinchisi – moliya. 

Bu sohalar o’rtasida yaqin aloqa va faol o’zaro ta’sir mavjud. Ushbu o’zaro ta’sirning ishtirokchilari turli xil iqtisodiy bo’linmalar bo’lib, ular orasida to’rttasi ustunlik qiladi.

Birinchidan, bu biznes va tadbirkorlik – davlat sektoriga kirmaydigan barcha iqtisodiy faol yuridik shaxslar. Ikkinchidan, yuqorida aytib o’tilgan uchta sohadagi jarayonlarni tartibga solish uchun javobgar davlatdir. Uchinchidan, bu ma’lum bir mamlakatning butun aholisining xo’jalik ishlari. Va, to’rtinchidan, bu tashqi iqtisodiyot bo’lib, u ko’p jihatdan muayyan davlatning ichki, milliy iqtisodiyotini belgilaydi.

Qanday risklar mavjud va ulardan qanday himoyalanish mumkin

Investitsion tavakkalchilik nima degani?

Investitsion tavakkalchilik – bu qimmatli qog’ozning qiymatining pasayishi yoki investitsiya daromadi sizning kutganingizga mos kelmasligi ehtimoli.

Tavakkalchilik qilish shartmi?

Xavf rentabellik bilan bog’liq. Potentsial daromad qanchalik yuqori bo’lsa, xavf shunchalik yuqori bo’ladi.

Masalan siz OFZ sotib olishingiz va davlat tomonidan kafolatlangan taxminan 7% miqdorida qat’iy belgilangan kupon daromadini olishingiz mumkin. Yoki, 2019 yil davomida 35 foizga o’sgan Yandex aktsiyalarini (YNDX) sotib olishingiz mumkin, garchi ular oktyabr oyiga kelib 20 foizga tushib ketgan. Shu bilan birga siz, Yandex dividend to’laydimi yoki yo’qmi, aktsiyalar ko’tariladimi yoki tushadimi, bilmaysiz. Siz potentsial foyda uchun bu tavakkalchilikga qo’l urdingiz.

Biznesda bo’lgani kabi moliyaviy bozorda ham risklar mavjud. Risk investitsiyalarning potentsial yo’qotilishini anglatadi. Qarama-qarshi tomon xavfi, foiz stavkalari riski va qarzni to’lamaslik xavfi moliyaviy dunyodagi risklarga misoldir. Bundan tashqari, risk qo’qqisdan qachon paydo bo’ladi, qachonki, imitentlar ya’ni sotuvchilar ko’pincha atrofdagilarning xatti-harakatlariga taqlid qilishadi, bu taqlid qisqa vaqt ichida aktivlar narxining katta o’sishiga yoki kamayishiga sabab bo’ladi.

Eslatma! Bozor statistikasi tahlili risklarni oldindan ko’ra bilish uchun bozordagi eng katta yutuq ekanligini isbotlaydi. Bunda biz uchun eng asosiy manba bozor indikatorlari bo’lib, joriy sharoitlarni o’lchash va moliyaviy yoki iqtisodiy tendentsiyalarni prognoz qilish uchun foydalaniladigan instrumental ma’lumotlardir.

Keyingi maqolalarda albatta bu to’g’risida batafsil ma’lumot beramiz.

Xulosa. 

Moliyaviy bozorlar va ulardan qanday qilib pul ishlashingiz mumkinligi haqida o’qib, aslida nima bilan shug’ullanayotganingizni bilasizmi? Kommentariyada javobingizni kutib qolaman!

Текст на русском

Что такое финансовый рынок и какие его виды, зачем его изучать

Привет дорогой фанат! Как видно из названия нашей статьи, сегодня мы поговорим о понятии финансового рынка, его составляющих, его видах, рисках и инвестировании, а также усовершенствуем свои знания и навыки.

Пожалуйста, уделите этой статье 10 минут! Надеюсь, вам будет полезно и интересно!

Кратко остановимся на истории этого рынка.

Элементы мирового финансового рынка начали формироваться в период феодализма. С развитием товарно-денежных отношений и появлением ценных бумаг сформировался рынок капитала.

Исторически на международной арене сложились две основные модели:

Континентальная модель представляет собой финансовую систему, ориентированную на банковское финансирование, где ценные бумаги выпускаются для небольшого числа акционеров, а акционеры ориентируются на самый высокий капитал.

Англо-американская модель представляет собой финансовую систему, ориентированную на фондовый рынок и систему институциональных инвесторов (страховые компании, инвестиционные и пенсионные фонды и др.). Данная модель характеризуется ориентацией на публичное размещение акций и высоким уровнем развития вторичного рынка, который по объему значительно больше, чем континентальная модель.

В конце 20 – начале 21 века финансовые рынки многих стран Европы стали приобретать черты англо-американской модели, постепенно произошло сближение континентальной и англо-американской моделей финансовых рынков.

Как следует из названия и истории, это рынок, который позволяет вам покупать и продавать такие активы, как облигации, акции, валюты и производные инструменты. Проще говоря, предприятия и инвесторы могут выйти на финансовые рынки, чтобы собрать деньги для развития своего бизнеса и, соответственно, заработать больше.

Говоря более конкретно, представьте себе банк с номером сберегательного счета человека. Банк может использовать свои собственные средства и средства других вкладчиков для кредитования других людей и предприятий и получения процентов.

Сами вкладчики тоже зарабатывают и видят, как растут их деньги за счет выплачиваемых им процентов. В частности, на рынке Узбекистана банк является финансовым рынком, выгодным как вкладчикам, так и должникам.

Каковы типы этого рынка сегодня?

Финансовый рынок как сложная система состоит из нескольких рыночных сегментов и делится на несколько видов:

Рынок капитала включает рынок кредита и займа. Этот рынок предполагает перераспределение электронных средств от имущих к неимущим. В отличие от инвестиционного рынка кредитный рынок более сложен и предъявляет более жесткие требования к участникам по выполнению своих обязательств.

Фондовый рынок составляет 90% финансового рынка и относится к финансовым инструментам, в которые вкладывают средства юридические лица.

Валютный рынок (Форекс). В ней объектом взаимодействия участников является валюта и ее эквивалент. Валютные операции осуществляются на фондовой бирже и на рынке вне ее (межбанковский рынок Forex, Forex).

Рынок золота также известен как рынок драгоценных металлов, где драгоценные металлы покупаются и продаются.

Страховой рынок. Это особый сегмент, поскольку страховые компании являются одними из основных инвесторов на глобальном уровне. Оказывая различные виды страховых услуг, они аккумулируют капитал, который могут инвестировать в срочные вклады, металлы, фондовый рынок.

Есть еще одна, общая, но более точная классификация мирового финансового рынка:

валютный рынок,

фондовый рынок

товарный рынок

Первая охватывает все виды операций с любой валютой (включая криптовалюту), вторая — все, что связано с ценными бумагами, третья — торговля металлами, нефтью, товарами и услугами, в том числе нетрадиционные инвестиции (антиквариат, ат и другие). .. Все три рынка связаны кредитными, инвестиционными и другими отношениями.

Каковы особенности рынка?

Финансовый рынок в своей деятельности выполняет несколько функций:

Создание условий для непрерывного обращения денег, что оказывает непосредственное влияние на обращение денег и регулирует их объем при проведении платежных операций.

Привлечение дополнительных инвесторов, предоставление возможности покупать и продавать финансовые активы, имеющиеся на рынках.

Создание условий для движения и концентрации ресурсов, мобилизация внутренних источников средств и привлечение новых источников финансирования.

Осуществление оперативного распределения ресурсов в различных отраслях и направлениях государственного хозяйства.

Это распределение может происходить между страной и предприятием, населением и государством.

Осуществление перераспределения капитала между секторами экономики и секторами экономики.

Таким образом, основной задачей финансовых рынков является активная мобилизация временных излишков средств из различных источников. Эти средства могут быть привлечены за счет капитала в виде сбережений, в том числе денежных и других финансовых ресурсов населения, организаций, государственных органов.

Важность изучения финансовых рынков

Важным аспектом изучения финансового рынка является его роль в производственной жизни и экономике любой страны. Это очень важно понять. Это базовые знания для любого профессионала, который хочет заниматься финансовой деятельностью.

Чтобы понять роль финансового рынка в современной экономике, необходимо взглянуть на экономическую структуру. Фактически в экономике любой страны преобладают три сферы деятельности, формирующие отрасли и рынки.

Во-первых, это ресурсы

Во-вторых, товары и услуги.

Третье — финансы.

Между этими направлениями существует тесная связь и активное взаимодействие. Участниками этого взаимодействия являются различные экономические единицы, среди которых преобладают четыре.

В первую очередь это бизнес и предпринимательство – все экономически активные юридические лица, не относящиеся к государственному сектору. Во-вторых, именно государство отвечает за регулирование процессов в трех упомянутых выше сферах. В-третьих, это экономическая деятельность всего населения данной страны. И, в-четвертых, это внешняя экономика, которая во многом определяет внутреннюю, национальную экономику той или иной страны.

Каковы риски и как от них защититься

Что такое инвестиционный риск?

Инвестиционный риск — это вероятность того, что стоимость ценной бумаги снизится или доход от инвестиций не оправдает ваших ожиданий.

Стоит ли рисковать?

Риск связан с доходностью. Чем выше потенциальная доходность, тем выше риск.

Например, вы можете купить ОФЗ и получить гарантированный государством фиксированный купонный доход около 7%. Или вы можете купить Яндекс ( YNDX ), который вырос на 35% в 2019 году, хотя к октябрю снизился на 20%. При этом вы не знаете, выплатит Яндекс дивиденды или нет, вырастут или упадут акции. Вы берете на себя этот риск ради потенциальной прибыли.

Как и в бизнесе, на финансовом рынке существуют риски. Риск относится к потенциальной потере инвестиций. Риск контрагента, риск процентной ставки и риск дефолта являются примерами рисков в финансовом мире. Кроме того, риск появляется внезапно, когда подражатели, т.е. продавцы, часто имитируют поведение других, эта имитация вызывает большой рост или снижение цены активов за короткий промежуток времени.

Напоминание! Анализ рыночной статистики оказался самым большим прорывом на рынке прогнозирования рисков. Наиболее важным источником для нас являются рыночные индикаторы, которые представляют собой инструментальные данные, используемые для измерения текущих условий и прогнозирования финансовых или экономических тенденций.

Подробную информацию об этом мы предоставим в следующих статьях.

Знаете ли вы, во что на самом деле ввязываетесь, читая о финансовых рынках и о том, как на них можно заработать? Буду ждать вашего ответа в комментариях!

Оцените материал
( 3 assessment, average 4 from 5 )
Вам понравилься статья? Пожалуйта, поделитесь с друзями:
Добавте комментарий! Мы Вам обязательно ответим!

;-) :| :x :twisted: :smile: :shock: :sad: :roll: :razz: :oops: :o :mrgreen: :lol: :idea: :grin: :evil: :cry: :cool: :arrow: :???: :?: :!: