Marketing nima degani, uning maqsad va vazifalari, kim uchun kerak, o’quv markazlari

Hammaga alangali salom! Hozirgi kunda “marketing” so’zini hamma joyda eshitayotgan bo’lsangiz kerak. Marketing mavzusiga ko’plab adabiyotlar, saytlar va maqolalar bag’ishlangan bo’lsa-da, hatto ko’pchilik ishbilarmonlar ushbu tushuncha haqida aniq tasavvurga ega emaslar, shuning uchun bugungi maqolamiz marketing nima ekanligi haqida bo’ladi.

Keling, statistik ma’lumotlarga murojaat qilaylik.

Ayrim tadqiqotchilarning fikriga ko’ra, 90-95% odamlar marketingni reklama va PR tadbirlar bilan bog’liq, ya’ni “promotion” bilan adashtirishadi . Ammo biznes uchun “marketing” va “reklama” tushunchalarini aralashtirish juda salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Reklama- bu shunchaki marketingning bir kichik elementini anglatadi.

Ishingizni boshlayotib hatoliklarga yo’l qo’ymasligingiz uchun, marketing tushunchasini kengroq qilib tushuntirib berishga harakat qilaman.

Marketing tushunchasi, maqsad va vazifalari

Ko’pgina adabiyotlar va marketing tadqiqotlari, marketingning turli xil ta’riflarini keltiradi. Men ularni 100 ga yaqinini topdim. Menimcha, ta’riflar bundanda ko’proq bo’lsa kerak. Ammo barcha ta’riflarning mohiyati deyarli bir xil. Misol tariqasida bir necha ta’riflarni keltiraman:

“Marketing- tovar, xizmat, tashkilot, hudud va g’oyalarga bo’lgan talabni oldindan bilish, boshqarish va qondirishdir»

Joel Evans, Barry Berman, AQSh, 1987

“Marketing – bu iste’molchilarning ehtiyoj va istaklarini aniqlash, bashorat qilish va yaratish. Kompaniyaning barcha resurslarini kompaniya va iste’molchi uchun katta foyda bilan qondirish uchun tashkil etish jarayonidir.”

Berni Gudrich, AQSh, 1960

Albatta, zamonaviy marketing “otalaridan” biri bo’lgan Filipp Kotlerning bergan ta’rifni e’tiborsiz qoldirib bo’lmaydi:

“Marketing – bu takliflarni yaratish va tovarlarni (g’oyalar, xizmatlar va boshqalar) almashish orqali ham jismoniy shaxslar, ham guruhlarning ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan ijtimoiy boshqaruv jarayoni.”

Filipp Kotler

Ko’rinib turibdiki, marketing – bu mahsulot sotishga qaratilgan chora-tadbirlar majmui emas, balki bu biznesni boshqarishning barcha jihatlarini qamrab oladigan ancha kengroq tushunchadir.

Marketingning qanday turlari mavjud

Internet barcha taraqqiy etgan davlatlarni birlashtiradi. Online ma’lumot izlamaydigan odamlar juda kam uchraydi. Faqat internetning mavjudligi haqida bilmagan kompaniyalar o’z xabarlarini bunday katta auditoriyaga yetkazishni xohlamaydilar. Xo’sh, bu qanday qilinadi? Buning uchun Internet-marketing mavjud.

Marketing turlari reklama faoliyatida qo’llaniladigan vositalarga bog’liq. Bu onlayn reklama, kopirayting, video reklama va savdoni ko’paytirishning boshqa usullari.

Demak, quyida marketing bir nechta turlari bilan tanishtiramiz va biznesingizga  aynan qaysi biri to’g’ri kelishini bilib olasiz.

• Kraud- Marketing

Ingliz tilida crowd – “olomon” va marketing – “reklama” – bu internetda reklama qilish, mahsulot yoki, xizmat haqida sharhlarni turli platformalarda joylashtirishdir, masalan: forumlar, bloglar, savol-javob saytlari va ijtimoiy tarmoqlarda.

• Kontent – Marketing

Ushbu marketing turi to’g’ridan-to’g’ri reklama qilishdan farqli o’laroq,  buyurtma berish yoki, obuna bo’lishga undamagan holda tovarlar yoki xizmatlarni targ’ib qilishga yondashadi.

Taqdim etilgan ma’lumotlarga asoslanib, sizdan sotib olishni yoki, raqiblarga murojaat qilishni mijozning o’zi hal qiladi. Va bu siz va foydalanuvchilar o’rtasida ishonchli munosabatlarni yaratishga imkon beradi.

Kontent marketingiga nimalar kiradi?

• Bloglar
• Infografika
• Video sharhlar
• O’yinlar
• Mahorat darslari (seminarlar, treninglar)

SMM nima?

Ijtimoiy Media Marketing – brendni ijtimoiy tarmoqlarda reklama qilish. Agar sizda Instagram yoki Facebookda akkauntlaringiz bo’lsa, unda siz reklama taqibi nima ekanligini yaxshi bilasiz.

Masalan, tez-tez manikyur qilish, qora yuz niqobini sotib olish, oziq-ovqat yetkazib berish bo’yicha takliflar bilan akkauntlarga obuna bo’lsangiz. Lentangizni ko’zdan kechirayotganingizda  “reklama” so’zi yozilgan fotosuratni ko’rasiz – bularning barchasi SMM.

PR – marketing

PR – bu internetda kompaniya imidjini yaratishdir. PR-marketing – sayt bilan doimiy ishlash, sayt foydalanuvchilarini  tahlil qilish, saytni vizual nuqtai nazardan takomillashtirish. Qidiruv tizimlarida yaxshiroq indeksatsiya qilish uchun optimallashtirish jarayonlarini o’z ichiga oladi.

Korxonada marketing strategiyasi qanday bo’ladi va uning rejasi nimadan iborat bo’lishi kerak?

Haqiqatan ham muvaffaqiyatli va foydali biznesni shakllantirish uchun reja va strategiyani o’z ichiga olgan aniq formula mavjud. Barcha harakatlarni navbat bilan amalga oshirsangiz, albatta, maqsadga erishasiz. Formula esa quyidagicha:

Marketing strategiyasi (nima?) → Marketing rejasi (qanday qilib?) → Amalga oshirish (faol harakatlar) → muvaffaqiyatli biznes.

Yangi tadbirkorlar marketing strategiyasini juda ko’p vaqt talab etadi deb o’ylashadi va uni  yaratishdan voz kechishadi.

Sizni ishontirib aytamanki, uni yaratish jarayoni bor yog’i 5 ta asosiy qadamga borib taqaladi:

1. Bozor tahlili
2. Maqsadli auditoriya va bozor segmentatsiyasi
3. Raqobatchilarni tahlil qilish va raqobatbardoshligingizni baholash
4. Qisqa muddatli va uzoq muddatli maqsadlarni belgilash
5. Kompaniyaning moliyaviy tarkibini baholash va rejalashtirish

Yo’nalishidan qat’i nazar, har bir biznes o’zining marketing strategiyasiga ega. Bu tadbirkorga, ma’lum bir natijaga erishish uchun nima qilish kerakligini aniq tushunishga imkon beradi. O’z marketing strategiyasiga ega bo’lgan biznes, bir nechta qo’shimcha nollik daromad keltiradi deyishni hojati bo’lmasa kerak.

Tarmoq marketingi va moliyaviy piramidaning farqi

Tarmoq marketingi va moliyaviy piramidalar jamiyat uchun yangi tushunchalar emas. Ushbu ikki yo’nalish potentsial mijozlarni jalb qilish uchun yaratilgan va o’xshash tuzilishga ega, ammo ularning mohiyati tubdan farq qiladi.

Tarmoq marketingi – “yashil” va ruxsat etilgan tijorat faoliyati hisoblanadi. Bu yo’nalish dunyoning ko’plab mamlakatlarida rivojlangan. Uning vazifasi mahsulot haqida ma’lumot tarqatish, iste’molchini jalb qilish, tovarlarni to’g’ridan-to’g’ri sotishdir.

Moliyaviy piramidaning  asosiy vazifasi, uning ishtirokchilaridan doimiy pul olib turish hisoblanadi.

Tarmoq marketingi va piramida o’rtasidagi asosiy farq shundaki, tarmoq kompaniyasining markazida, targ’ib qilinishi kerak bo’lgan ma’lum bir mahsulot mavjud, piramidaning markazida esa, ishtirokchilarning pullari yotadi.

Ko’plab ogohlantirishlarga  qaramasdan, fuqarolar firibgarlarning qo’liga tushadi. Shubhali loyihalarga pul tikish, nafaqat mablag’dan maxrum bo’lish xavfini tug’diradi, balki jinoiy javobgarlikka tortilish imkonini ham yaratadi.

Katta piramida tizimiga jalb qilingan ishtirokchilarning huquqlarini butunlay bloklaydi: ixtiyoriy ravishda a’zolikdan chiqish imkoniyati yo’q, doimiy bosim ostida bo’ladi  va oxir-oqibat barcha mol-mulkini yo’qotishi ham mumkin.

Internet- marketingning  afzalliklari

Internetda ulkan axborot imkoniyatlari mavjud. Bu yerda har qanday reklama xabari, audio, video, flash texnologiyasidan foydalangan holda, matn, grafika va multimediya ko’rinishida  bo’lishi mumkin. Ushbu veb-resurs keng maqsadli auditoriyaga samarali ta’sir ko’rsatishga imkon beradi.

Internet marketingining asosiy afzalliklaridan biri, internet maqsadli auditoriya bilan real vaqtda, masofaviy muloqotni tashkil etishga imkon berishidir.

So’rovnomalar, tashriflar statistikasi, forumlar, muloqot maydonchalari kabi turli mexanizmlar sizning maqsadli auditoriyangiz haqida maksimal ma’lumot olish, potentsial xaridorlaringiz va hamkorlaringizning afzalliklarini hisobga olish, ularning talablariga javob berish imkonini beradi.

Shunday qilib, internetdagi har qanday marketing kampaniyasi yanada aniq va ko’proq natijalarga olib keladi.

Marketingni o’rgatuvchi kurslar ro’yxati

Marketingni o’rgatish bo’yicha kurslar hozirda juda ko’p va shu bilan birga qimmat.  Lekin, olgan bilimlaringiz sizga biznesda muvaffaqiyatga erishishga yordam berishi aniq.

Toshkentda marketing maktablari ko’p. Ulardan eng taniqlari bilan sizni tanishtiraman:

Alpha Education

Maktab o’z faoliyatini 2016 yildan boshlab olib boradi. Shu vaqt ichida u yerda 2 000 dan ortiq kishi ta’lim olgan, ular orasida Texnomart, OXYmed, EVO, SamAuto, Uzbekistan Airways, Murad Buildings, Balton Trading, AloqaBank, Uztelecom, NBU, Les Ailes, Betomax va boshqa ko’plab kompaniyalarning  xodimlari bor.

Topexpert

Tajribali o’qituvchilar va ko’p yillik tajribaga asoslangan amaliy internet marketing maktabi. Sizga veb-tahlil, veb-saytlar yaratish, kontekstual va media reklama Google va Yandex, ijtimoiy Media Marketing va SEO sohasida bilim olishga yordam beradi. Har bir dars faqat kerakli nazariy bilimlar, amaliy topshiriqlar va o’tilgan materialni mustahkamlash uchun uy vazifasidan tashkil topgan.

O’quv markazi 75 nafardan ortiq talabalarini, shu jumladan, Ucell, Astor ko’chmas mulk agentligi, Transasia Logistika, Svet.uz, Kalipso va boshqa kompaniyalarning xodimlarini  o’qitgan .

Masofadan turib, ya’ni, internet orqali onlaynda, marketingni qayerda o’rganish mumkin?

O’z yashash hududidan uzoqlarga borib o’qishning imkoni yo’q insonlar uchun, masofadan turib, marketingga o’rgatuvchi onlayn maktablar ro’yxatini quyida keltiraman. Siz bu onlayn maktablarda o’qib, diplomli marketolog bo’lishingiz mumkin:

• Marketing – Internet marketing, SMM, kontekstual va maqsadli reklama, kopirayterlik, SEO va PR kurslari. Kurslar sohaning etakchi mutaxassislari tomonidan o’qitiladi.
• NIMA – A– Xalqaro amaliyotchilar dasturi. Intensiv kursdan o’tib malakangizni oshirasiz va Evropa standarti va Gollandiya Marketing institutining diplomiga ega bo’lasiz.
• Foyda vektori – O’qishning birinchi oyidan daromadni oshirishga qaratilgan kichik va mikrofirma tadbirkorlari, marketologlar, freelancerlar uchun 2 oylik onlayn kurs.
• MIJOJLAR UCHUN KURASH = MARKETING VA SOTISH – 800 ta kompaniya namunasida, marketing va sotuvdan iborat yagona tizimni yaratish kursi
• Onlayn marketing – kompaniyangiz uchun internet marketingga o’rgatish. Sizning biznesingiz ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda o’quv dasturi ishlab chiqiladi va ishchilaringiz o’qitiladi.
• DIGITAL Marketing direktori – Kurs dasturi raqamli marketingni boshqarish ko’nikmalarini o’zlashtirish va takomillashtirishga yordam beradi. Niderlandiya marketing instituti (NIMA) va Evropa marketing konfederatsiyasi diplomlarini olasiz. Ular Evropada tan olingan va yuqori malakani kafolatlaydi.
• B2B va MURAKKAB – bozorlar uchun internet marketing. Sizning kompaniyangiz uchun Internet-marketing strategiyasi va taktikasini qanday yaratishni o’rganasiz.

Xulosa

Keng ma’noda, ko’pgina marketologlar marketingni biznes falsafasi, ya’ni bozorni, narx tizimini o’rganish, mijozlarning xohish-istaklarini bashorat qilish va taxmin qilish, iste’molchilar ehtiyojlarini qondirish uchun ular bilan samarali muloqot qilish va shunga mos ravishda o’zlarining kompaniyalari uchun foyda olish imkoniyatlari deb bilishadi.

Xulosa qilib aytishim mumkinki, marketing tadbirkorlar uchun juda qiziq bir sohadir. Marketing rejasini qanday tuzishni, marketing strategiyasi qayerda va  qachon qo’llanishini bilsangiz, yaxshi foyda olib, uzoq vaqt davomida bozorda raqobatbardosh bo’lishingiz mumkin. Internet-marketingni o’zlashtirib, o’z biznesingizda yanada ko’proq muvaffaqiyatlarga erishishingiz mumkin.

Maqola haqidagi fikr va takliflaringizni izohlarda kutib qolaman. Blogimizga obuna bo’ling, biz esa sizni foydali maqolalar bilan xursand qilishda davom etamiz!